آشنایی با بنیانگذار

آيت الله حاج سيد محمد حسين مصباح موسوي
(1345ـ1424هـ.ق)

ولادت:
آيت الله حاج سيد محمد حسين مصباح موسوى (ره) در روز تاسوعاى سال 1345هجري قمري (1305 هـ .ش) در بيت علم و تقوا و سيادت ديده به جهان گشود.

خاندان:
والد محترم ايشان مرحوم آيت الله حاج سيد اسدالله مصباح موسوى مؤسس بيت مصباح در مشهد مقدس از وجوه علماى معروف به زهد وتقواى خراسان و مورد وثوق و اعتماد مراجع تقليد وقت مانند حضرات آيات عظام سيد اسماعيل صدر و ميرزا محمد تقى شيرازى و سيد محمد کاظم طباطبائى يزدى و سيد ابوالحسن اصفهانى بود و از ايشان داراى وکالت بودند. پس از رحلت ايشان به سال 1322 هجري شمسي فرزند ارشد ايشان مرحوم آيت الله حاج سيد مرتضى مصباح موسوى جانشين ايشان گشته و همچنان مورد اعتماد مراجع تقليد آن زمان يعنى آيات عظام سيد ابوالحسن اصفهانى و سيد حسين بروجردى اعلى الله مقامهما بود.
پس از رحلت مرحوم حاج سيد مرتضى مصباح به سال 1332 هجري شمسي اخوى ايشان يعنى مرحوم آيت الله حاج سيد محمد حسين مصباح موسوى عهده دار نمايندگى مرجع عاليقدر شيعه آيت الله بروجردى گرديد.

تحصيلات:
آيت الله مصباح (رحمة الله عليه) در حوزه هاى علميه مشهد و قم علوم متداول دينى را نزد اساتيد بزرگى فرا گرفت. ادبيات را نزد مرحوم اديب ثانى (شيخ محمد تقى اديب نيشابوري) فرا گرفت. مقدار زيادى از سطوح عاليه را نزد مرحوم آيت الله حاج شيخ هاشم قزوينى آموخت .همچنين اين استاد بزرگ حوزه علميه مشهد ـ يک درس خارج خصوصى براى ايشان و مرحوم آيت الله سيد محمد باقر حجّت طباطبائى (رحمة الله عليه) مقرّر کردند. از ديگر اساتيد آيت الله مصباح (رحمة الله عليه) مى توان به مرحوم آيت الله العظمى حاج سيد هادى ميلانى (رحمة الله عليه) اشاره کرد.

تدريس:
معظم له در مسجد فيل اقامه نماز جماعت مى کرد و در همان مکان به تدريس سطوح عاليه و تفسير قرآن کريم مى پرداختند و عده زيادى از طلاب و فضلاى حوزه علميه مشهد در اين درسها و بحثها شرکت مى کردند. مدّتى هم در مدرسه ميرزا جعفر به تدريس اشتغال داشتند.

نيم قرن معتمد مراجع شيعه:
پس از رحلت مرحوم آيت الله العظمي بروجردي، ايشان معتمد مراجع نامي شيعه بودند و از بسياري از آنان نمايندگي و وكالت داشتند تا سالهاي آخر عمر كه وكيل تام الاختيار مرجع عاليقدر جهان تشيع حضرت آيت الله العظمي سيستاني (دامت بركاته) بودند.

اجازات و وکالات مراجع معظم تقليد:
مرحوم آيت الله مصباح موسوى (رحمة الله عليه) از عده زيادى از مراجع عظيم الشأن جهان تشيع داراى اجازه و وکالت بودند که به ترتيب تاريخ وکالتنامه عبارتند از آیات عزام:
1ـ حاج سيد حسين طباطبائى بروجردى (قدس سره).
2ـ حاج سيد محمود حسينى شاهرودى (قدس سره).
3ـ حاج سيد عبدالله شيرازى (قدس سره).
4ـ حاج سيد عبدالهادى شيرازى (قدس سره).
5ـ حاج سيد محسن طباطبائى حکيم (قدس سره).
6ـ حاج سيد ابوالقاسم موسوى خوئى (قدس سره).
7ـ حاج سيد احمد خوانسارى (قدس سره).
8ـ حاج سيد محمد رضا گلپايگانى (قدس سره).
9ـ حاج سيد روح الله موسوى خمينى (قدس سره).
10ـ حاج سيد محمد کاظم شريعتمدارى (قدس سره).
11ـ حاج سيد محمد حسينى روحانى (قدس سره).
12ـ حاج سيدعبدالاعلى سبزوارى (قدس سره).
13ـ حاج سيد على حسينى سيستانى ـ مدظله ـ.
14ـ حاج سيد محمد شيرازى (قدس سره).
15ـ شهيد ميرزا على غروى تبريزى (قدس سره).
16ـ حاج سيد سعيد طباطبائى حکيم ـ مدظله ـ.
17ـ حاج سيد محمد صادق روحانى ـ مد ظله ـ.

تحول در حوزه علميه مشهد:
مرحوم آيت الله مصباح (رحمة الله عليه) اهميت ويژه اى براى پرورش طلاب فاضل قائل بودند. بى نظمى هاى درسى را در حوزه نمى پذيرفتند و از اينکه عده اى از طلاب نمى توانند آن گونه که شايسته شأن يک روحانى است از وقت خود بهره ببرند نگران بودند.
بر اين اساس تصميم بر برپايى امتحانات در سطوح مختلف دروس حوزه گرفتند. در همين راستا طلّاب را در گروههاى متعدّد تقسيم، سرپرستى هر گروه را به استادى فرزانه واگذار کردند و در پايان هر ماه نيز آزمونى علمى به عمل مى آمد.
البته در دوران زعامت فقيه بزرگ اهل بيت (عليهم السلام) مرحوم آيت الله العظمى ميلانى (رحمة الله عليه) تلاش زيادى در اين امر مهم انجام شد و معظم له عنايت فراوانى به نظام آزمونى در حوزه داشتند.

تأسيس شهريه عمومى در حوزه علميه مشهد:
همواره حوزه علميه مشهد فاقد شهريه منظم بود و امور معيشتى طلاب با استفاده از موقوفات مدارس و نيز عنايت بعضى از اساتيد و مراجع شهر که در حد توان خويش رسيدگيهائى در اين امر داشتند، اداره مى شد و صورت منظمى نداشت.
فقر و محروميت در ميان طلاب و فضلاء و حتّى کثيرى از اساتيد حوزه امرى شايع بود.
مرحوم آيت الله مصباح با توصيه استادشان مرحوم آيت الله آقاى حاج شيخ هاشم قزوينى (رحمة الله عليه) و با تدبير خاص خويش، توجّه مرحوم آيت الله العظمى بروجردى را به اين مشکل جلب و بدين ترتيب شهريه عمومى حوزه علميه مشهد برقرار گرديد.

ويژگى هاى معنوى و اخلاق:
الف: مرحوم آيت الله مصباح (رحمة الله عليه) به مسأله عبادت اهميت بسيار مى داد، بطورى که کسب علم را بدون توجّه به اعمال عبادى ناقص مى دانست لذا به نماز شب و تهجّد توجّهى خاص داشت .
ب: مرحوم آيت الله مصباح (رحمة الله عليه) ساليان درازى بود که از وجوهات براى خود و فرزندانشان مصرف نمى کردند ودر قسمتى از وصيت نامه چنين نگاشته اند:
با اينکه مرجع وجوهات بودم ولى نخواستم از وجوهات براى آنها (فرزندانم) ذخيره کنم، خداوند متعال بهترين کفيل است.
ج: ايشان از همان اوائل تصدّى توجه زيادى به رسيدگى به امر فقرا، ضعفا و ايتام داشت و در طول زندگى پربار خود برنامه ريزى وسيعى براى اين مهم ترتيب داد بصورتى که بيت ايشان هميشه مرکز اصلى مراجعه اقشار محروم جامعه بود. اهتمام ايشان در طول نيم قرن در امر رسيدگى به امور طلاب و فضلاء و اساتيد حوزه، تشويق طلاب ساعي، رسيدگى به مدارس علميه و تأمين نيازهاى آنها زبانزد خاصّ و عام است.
افراد بسيارى در نيمه هاى شب ايشان را عبا بر سر در زمستانهاى سرد مشهد در مدارس و بر در حجرات طلاب در حال رسيدگى به امور آنان مشاهده کرده اند.

خدمات خاص و منحصر به فرد:
الف ـ از آنجايى که خدمت به عالمان شيعه با وجود مرحوم آيت الله مصباح (رحمة الله عليه) آميخته بود، ايشان در امر خدمت هم داراى نوآوريهايى مخصوص به خود بودند. يکى از خدمات جالب ايشان اين بود که عالمان و بزرگانى که نيازمند پرستارى بودند و احياناً بيمارى آنها حضور در محل خاصى را مى طلبيد، قسمتى از بيمارستان امام هادى (عليه السلام) را به اين مهم اختصاص داده بودند و کليه امکانات رفاهى اعم از پرستاران کار آزموده و … را متناسب با شأن روحانى ايشان فراهم آورده بودند.
از جمله بزرگانى که به نحوى شايسته به آنها رسيدگى گرديد مى توان از:
1ـ مرحوم آيت الله سيد محمد باقر حجّت طباطبائى (قدس سره).
2ـ مرحوم آيت الله حاج سيد ابراهيم علم الهدى (رحمة الله عليه).
3ـ مرحوم ايت الله حاج شيخ عبدالنبى کجورى (رحمة الله عليه).
4ـ مرحوم آيت الله حاج سيد ابراهيم حجازى (رحمة الله عليه) نام برد.
ب ـ از ديگر خدمات شايان ذکر ايشان مى توان به جريان پناهنده شدن عدّه زيادى از علما و اهل علم حوزه علميه قم و بعضى از بلاد ديگر در ايام بمبارانهاى رژيم بعث عراق به جوار حضرت على بن موسى الرضا (عليه السلام) اشاره کرد که در اين هنگام مرحوم آيت الله مصباح (رحمة الله عليه) تعداد زيادى از مسافرخانه ها، خانه هاى شخصى را اجاره کردند و در اختيار اين افراد قرار دادند. و از هر گونه خدمات نقدى و جنسى به آنان دريغ نفرمودند.
ج ـ ديگر از خدمات آن مرحوم مى توان به تأسيس و راه اندازى صدها مسجد و حمام و حسينيه در شهرها و روستاهاى استان پهناور خراسان اشاره کرد.
د ـ از موارد خدمات خاص و مهم ايشان تأسيس مرکز کمک رسانى به حدود پنج هزار خانواده از شيعيان آواره عراق بود.

مراکز و مؤسسات تابعه بيت آيت الله مصباح موسوى (رحمة الله عليه):
در طول زندگانى پر برکت معظم له مراکز و مؤسساتى در جهت خدمات فرهنگي، ديني، اجتماعي، رفاهى و درمانى توسط بيت ايشان تأسيس گرديد که با توجّه به شدّت اخلاص ايشان غالب اين مراکز فاقد اعلان و تابلو مي باشد. بيشتر….

رحلت:

« خالطوا الناس مخالطة إن متم معها بکوا عليکم و إن عشتم حنّوا إليکم.» نهج البلاغه

آيت الله سيد محمد حسين مصباح سرانجام در عصر روز دوشنبه 15 ربيع الثانى 1424 هـ.ق مطابق با 26 خرداد ماه 1382 پس از کسالتى جانکاه و تحمّل رنج بسيار به جوار رحمت حق شتافت ارتحال ايشان با آنکه پس از کسالتى طولانى و بسترى شدن در بيمارستان پارس تهران در مدّتى قريب به دو ماه واقع شد ولى با موجى از اندوه در ميان دوستان و علاقمندان بيشمار ايشان روبرو شد.
پيکر مطهر ايشان در فرودگاه مشهد مورد استقبال جمعيتى انبوه از فضلاء و طلاب و طبقات مختلف مردم قرار گرفت.
مراسم غسل در حسينيه بيت ايشان که نزديک به يکصد سال محل برگزارى مجالس عزادارى حضرت سيد الشهداء (عليه السلام) بود در حضور علاقمندان و ارادتمندان همراه با دعا و توسل در شب چهارشنبه انجام شد.
و صبح روز بعد با تشييعى بى نظير با حضور طبقات مختلف مردم و هيأت ها و دستجات عزادارى به طرف حرم مطهر رضوى (عليه السلام) حرکت داده شد. در پايان اين تشييع بى نظير که با آه و زارى تشييع کنندگان همراه بود، حضرت آيت الله حاج ميرزا على آقا فلسفى – مد ظله – بر پيکر مطهر ايشان نماز گزاردند.
حوزه علميه مشهد با تعطيل دروس و کسبه و اصناف مختلف با تعطيل محل کسب، در اين حادثه مولمه نسبت به ايشان اداى احترام کردند.
پس از اقامه نماز در صحن نو (صحن آزادي) و عدم امکان دفن در محل مناسب در آستان قدس رضوى جنازه به بيت ايشان عودت داده شد و ايشان سرانجام پس از قريب نيم قرن تلاش مستمر و خدمت به حوزه علميه و مردم شريف استان خراسان و خصوصاً مشهد مقدس در حسينيه خانه خويش به خاک سپرده شد.
خاکى که پذيراى پيکر شريف ايشان شد حدود يکصد سال محل عزادارى خامس آل عبا بود.
مجالس ترحيم باشکوهى در مشهد مقدس و قم از طرف بيوت مراجع عظيم الشأن گذشته و حال بالخصوص از طرف دفتر آيت الله العظمى سيستانى _ مدظله _ برگزار گرديد.
تجليل فوق العاده مردم از مرحوم آيت الله مصباح در مراسم مختلف ارتحال ايشان نشانگر آن بود که جامعه شيعه هيچگاه خدمتگزاران خود را فراموش نمى کند و ارزش خدمت را به خوبى مى داند، مردم به روحانى مهذب و خدمتگزارى چون مرحوم آيت الله مصباح به ديده پدرى مهربان و دلسوز و طبيبى وظيفه شناس مى نگريستند که در شدائد ايام و مشکلات روزگار به او پناه مى برند.

و اما امروز …
هر چند در گذشت حضرت آيت الله آقاى حاج سيد محمّد حسين مصباح – قدس سره – ضايعه اى جانکاه و جبران ناپذير مى باشد اما در ذيل عنايات خاصه حضرت بقية الله الاعظم امام زمان – عجل الله تعالى فرجه الشريف – با تأييد و اجازه حضرت آيت الله العظمى حاج سيد على سيستانى – مدّ ظلّه العالى – کليه فعاليت هاى بيت معظم مصباح با اشراف و نظارت حضرت حجّت الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد محمد باقر مصباح – دامت برکاته – به گونه اى شايسته ادامه دارد.